COĞRAFYA DERSİ 10. SINIFLAR 1.YAZILI 7. ÖZET

KAYAÇLAR VE YER ŞEKİLLERİ

Yer kabuğu kayaçlardan oluşmaktadır.  Kayaçlardan yaşamın çeşitli alanlarında yararlanırız. 

• Mesken yapımında yapı malzemesi olarak,

• Kömür gibi kayaçları enerji kaynağı olarak,

• Tuz gibi olanları besin maddesi olarak,

• Oltu taşı ve Lüle taşı gibilerini süs eşyası olarak, 

• Maden özelliği olanları ise sanayide kullanırız. 

OLUŞUMLARINA GÖRE KAYAÇLAR
PÜSKÜRÜK	TORTUL	BAŞKALAŞIM
İÇ PÜSKÜRÜK	FİZİKSEL	KUMTAŞI------KUVARSİT
GRANİT	KUMTAŞI-KİLTAŞI	KALKER-------MERMER
DİYORİT	ÇAKIL TAŞI-MOLOZ TAŞI	GRANİT--------GNAYS
SİYENİT	KİMYASAL
GABRO	KALKER-JİPS-KAYA TUZU
DIŞ PÜSKÜRÜK	C. ORGANİK
ANDEZİT	KÖMÜR
BAZALT	LİNYİT
TÜF	MERCAN
OBSİDİYEN	TEBEŞİR

• Püskürük kayaçlardan granitin oluşturduğu bloklara TOR TOPOĞRAFYASI denir. 

• Tüflerin oluşturduğu PERİBACASI denilen yer şekillerine kapadokya bölgesinde rastlanır. 

• Kimyasal tortullardan olan kalker sayesinde TRAVERTENLER oluşur.

• Bir canlı olan Mercanların kabuklarının oluşturduğu adalara ATOL denir. 

 KAYAÇ DÖNGÜSÜ

• Kayaçlar bir döngü halindedir. 

• Püskürük ve Başkalaşım kayaçlar zamanla ufalanıp Tortul Kayaçlara dönüşür.

• Tortul Kayaçlar ve Püskürük kayaçlar yüksek sıcaklık ve basınçla Başkalaşım Kayaçlara dönüşebilir. 

• Daha sonra tüm kayaçlar mağmaya yaklaşıp eriyerek yeniden püskürük kayaç haline gelebilir. Bu döngüye KAYAÇ DÖNGÜSÜ denir.

• 
  

• TÜRKİYE’DE İÇ KUVVETLER

  
  

  1. TÜRKİYE’DE EPİROJENEZ

  • Türkiye üçüncü jeolojik zamanda toptan yükselmiştir.

  • Dış kuvvetlerin aşındırması ile yer yer peneplen haline gelmiş hafifleyip yükselmeye devam etmiştir. Bu yüzden kıyı taraçaları vardır. 

  • Türkiye’nin çökme alanları: Çukurova, Ergene Havzası, Akdeniz ve Karadeniz çanaklarıdır.

  
  

  2. TÜRKİYE’DE OROJENEZ

  • Türkiye’nin önemli bir kısmı üçüncü jeolojik zamanda gerçekleşen Alp-Himalaya dağ oluşumundan etkilenmiştir.

  • Bunun sonucunda Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar meydana gelmiştir. 

  • Ege kıyılarında sert yapılı tabakaların kırılıp yükselmesi veya çökmesi ile fay hatları oluşmuştur. 

  • Türkiye’nin kırıklı dağları: Madra, Yunt ve Aydın dağları ile Bozdağlardır.

  
  

  3. TÜRKİYE’DE VOLKANİZMA

  
  

  • Türkiye genç bir arazi olduğu için volkanik malzemelere sık rastlanır.

  • İç Anadolu’da : Karadağ, Karacadağ, Hasandağı, Melendiz ve Erciyes.

  • Doğu Anadolu’da : Nemrut, Süphan, Tendürek, Aladağ ve Ağrı.

  Güney doğu Anadolu’da : Karacadağ

  • Batı Anadolu’da : Kula Volkanları

  • Akdeniz Bölgesinde: Hassa Leçeleri 

  
  

  4. TÜRKİYE’DE DEPREMLER

  
  

  • Depremin yıkıcı etkisinin en yüksek olduğu yerler fay hatlarının çevreleridir. 

  • Buralara birinci derece deprem bölgeleri denir.

  • Türkiye’de deprem riskinin en az olduğu yerler : Tuz gölünün güneyi ile Anamur burnu arasındaki yerlerdir. ( Beşinci derece deprem bölgesi) 

•