9. SINIFLAR COĞRAFYA DERSİ NEMLİLİK VE YAĞIŞ KONUSU

 NEMLİLİK VE YAĞIŞ

• Kar veya buzların doğrudan buharlaşması olayına Süblimleşme veya Süblimasyon denir.

• Bu sayede atmosferde her zaman bir miktar nem bulunur.

a. Su Döngüsü

• Dünya üzerindeki sular, atmosfer ile kara ve denizler arasında sürekli dolaşır. Bu olaya su döngüsü denir.

b. Nemlilik

• Atmosfer içindeki su buharına nem adı verilir. 

• Nem higrometre denilen aletle ölçülür.

• Sıcaklık üzerinde dengeleyici bir etkisi vardır. Aşırı ısınma ve aşırı soğumayı engeller.

• Bu yüzden ekvator çevresi Dünyanın en sıcak yeri olması gerekirken nem sebebiyle değildir.

NEM ÇEŞİTLERİ
MUTLAK NEM	MAXİMUM NEM	BAĞIL NEM/ NİSBİ NEM
Bir m³ hava içinde bulunan su buharının gram cinsinden ağırlığına mutlak nem denir. Mutlak nem g/m³ olarak ifade edilir.  Mutlak nem, deniz kıyılarında fazla, karalarda ve çöllerde azdır.	Havanın, belirli bir sıcaklıkta bulundurabileceği en fazla nem miktarına maksimum nem veya doyma miktarı denir Sıcaklık arttıkça maximum nem artar. ( Ekvator ve Çöllerde fazla ; Kutuplarda az)	hava kütlesinde bulunan su buharı basıncının aynı sıcaklıktaki doymuş su buharı basıncına oranına ise bağıl nem denir. Bağıl Nem = Mutlak Nem/Maximum Nem x 100 Bağıl nem hava sıcaklığı ile ters orantılıdır.

c. Yoğuşma

• Havadaki su buharının sıvı veya katı hâle dönüşmesine yoğuşma denir.

• Havadaki bağıl nemin %100’e ulaştığı noktaya doyma noktası denir. 

• Doyma noktası aşıldığı takdirde hava, su buharının fazlasını taşıyamaz.

• Havanın soğuması yoğuşmayı artırır.

d. Yoğuşma Ürünleri

1. Bulut

• Havada asılı kalan su taneciklerinin veya buz kristallerinin oluşturduğu kümelere bulut denir.

• gökyüzünün bulutlarla kaplı kısmının tüm gökyüzüne oranına bulutluluk denir.

• Bulutluluk oranı Nefometre ile ölçülür.

BULUT ÇEŞİTLERİ
YÜKSEK BULUTLAR	ORTA BULUTLAR	ALÇAK BULUTLAR
Tüy, saçak ya da ince iplikler biçimindeki bulutlardır. Bu tür bulutlar 6.000 metreden daha yükseklerde yer alır	2.000 - 6.000 metre yükseklikler arasında bulunan, kümeler biçimindeki bulutlardır. Alt kısımları düz ve siyah olur. Örnek: Kümülüsler Şiddetli ve sağanak yağış getirir.	Yerden 2.000 metre yüksekliklere kadar olan mesafede bulunur. Yerin üstünde, asılı gri bir tabaka gibi duran koyu renkli bulutlardır. Örnek: Stratüs ve Kümülüs bulutları Yağış getiren bulutlardır.

2. Sis

• Sıcak ve nemli bir havanın soğuk bir zemine temas etmesiyle ya da soğuk ve sıcak hava kütlelerinin birbiriyle karşılaşması sonucunda sis oluşur.

SİS ÇEŞİTLERİ
Kara Sisleri (Radyasyon Sisleri)	Kıyı ve Deniz Sisleri (Adveksiyon Sisleri)	Yer Şekli Sisleri (Orografik Sisler)	Cephe Sisleri
Havanın soğuk bir karasal yüzeye teması sonucu oluşan sislerdir.	Sıcak denizden soğuk karaya rüzgar eserse oluşur. Sıcak denizden soğuk denize rüzgar eserse oluşur. Sıcak karadan soğuk denize oluşur. Alçalan hava kütleleri sonucu oluşur.	Dağların eteklerinde ve önlerindeki eğimi az yerlerde oluşur.	Orta enlemlerde karşılaşan zıt karakterli hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında oluşur.

3. Çiy:

Su buharının, soğuk zeminlerde su tanecikleri şeklinde yoğuşmasıyla oluşur. Özellikle bahar aylarında sıkça görülür. 

4. Kırağı:

Kırağı, havadaki su buharının 0 °C altındaki sıcaklıklarda sıvı hâle geçmeden buz kristallerine dönüşüp yeryüzündeki daha soğuk yüzeylerde birikmesiyle oluşur. Kış aylarında yaygın görülür 

5. Kırç:

Havadaki aşırı soğumuş su damlacıklarının nesneler üzerinde temasla donmasıyla bu yüzeyleri kaplayan buz katmanına kırç denir.

e. Yağış Çeşitleri

• Yoğuşan su buharının sıvı veya katı hâlde yeryüzüne düşmesine yağış denir.

• Yağışı ölçen alete plüviyometre denir.

• Toplam yağışın mevsimlere dağılışına yağış rejimi denir.

• Ekvatorda yağış rejimi düzenli; Akdeniz ikliminde yağış rejimi düzensizdir.

YAĞIŞ ÇEŞİTLERİ
YAĞMUR	KAR	DOLU

F. Hava Kütlesi ve Hava Hareketleri

• Kara üzerinde oluşan hava kütlelerine karasal hava kütlesi, deniz yüzeyinde oluşanlara ise denizel hava kütlesi denir.

• Sıcak ve soğuk karakterli iki farklı hava kütlesi arasındaki geçiş bölgesine cephe denir.

HAVA KÜTLELERİNİN HAREKETLERİ
Dikey Hava Hareketleri		Yatay Hava Hareketleri
Yükselici Hava Hareketleri	Alçalıcı Hava Hareketleri	Yeryüzüne yakın alanlarda, yeryüzüne paralel hava hareketlerine denir. Yatay hava hareketleri sonucunda cephe ve yamaç yağışlar meydana gelir.
Görüldüğü yerlerde sıcaklık değerleri düşer. Havanın taşıyabileceği nem miktarı azaldığından önce bulutlar meydana gelir, bir süre sonra da konveksiyonel yağış oluşumu gerçekleşir	Görüldüğü yerlerde hava kütlelerinin sıcaklığı artar ve etkili oldukları yerlerde sıcaklık değerlerini yükseltir. Böyle yerlerde hava kütlesinin taşıyabileceği nem kapasitesi artar, gökyüzündeki bulutlar kısa sürede dağılıp ortadan kalkar

G. Oluşum Şekillerine Göre Yağışlar

Oluşum Şekillerine Göre Yağışlar
Yükselim Yağışları (Konveksiyonel Yağışlar)	Yamaç Yağışları (Orografik Yağışlar)	Cephe Yağışları  (Frontal Yağışlar)
Isınan hava dikey doğrultuda yükselerek soğur. Belirli bir yükseklikten sonra nemin yoğuşmasıyla yağış meydana gelir. Dünya’da en çok Ekvatoral bölgede meydana gelir	Nemli hava kütlelerinin dağ yamacı boyunca yükselip soğumasına bağlı olarak gerçekleşen yağışlardır  Dünya’da en çok Güneydoğu Asya’da, orta kuşaktaki karaların batı kıyılarında ve Kuzey Amerika’nın Kayalık Dağları'nda görülür.	Sıcaklık ve nem bakımından farklı özellikteki hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında oluşan yağışlardır. Dünya’da en fazla orta kuşakta ve 60° enlemleri civarında görülür.

H. Yağışların Yeryüzüne Dağılışı

• Kara ve denizlerin dağılışı, yükselti, yer şekilleri, genel hava dolaşımı gibi faktörlerden dolayı yeryüzünün her tarafı aynı oranda yağış almaz.

DÜNYANIN EN ÇOK YAĞIŞ ALAN YERLERİ
Ekvatoral bölge	Muson bölgeleri	Orta kuşak karalarının batı kıyıları

DÜNYANIN EN AZ YAĞIŞ ALAN YERLERİ
Orta kuşak karalarının dağlarla çevrili iç kısımları	Dönenceler çevresindeki çöller	Çevresine göre alçakta kalmış yerler	Kutup çevreleri