10.SINIFLAR COĞRAFYA DERSİ TÜRKİYE'DE TOPRAK ÖRTÜSÜ KONUSU

 

TÜRKİYE’DE TOPRAK ÖRTÜSÜ

1. ZONAL TOPRAKLAR

• Zonal topraklar, Türkiye’de en geniş alan kaplayan toprak grubudur. 

• Türkiye’de görülen zonal topraklar kahverengi orman toprakları, terra rossalar, kahverengi bozkır toprağı, kestane rengi bozkır toprağı ve çernezyomlardır.

a. Kahverengi Orman Toprakları

• Karadeniz’in kıyı kesiminde ve Yıldız Dağları’nda görülür.

• Humus bakımından zengin olan bu topraklar, koyu renklidir ve verimli topraklardandır.

b. Kırmızı Topraklar (Terra rossalar)

• Akdeniz kıyılarında görülür.

• Demir oksitten dolayı kırmızı renklidir.

• Tarım yapılabilir

c. Kahverengi Bozkır Toprağı

• İç Anadolu’da, Güneydoğu Anadolu’da ve Doğu Anadolu’da karşımıza çıkar.

• Humus oranı azdır.

• Tahıl tarımına ve küçükbaş hayvancılığa uygundur.

d. Kestane Rengi Bozkır Toprağı

•  İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’nun fazla yağış alan yerleri ile Doğu Anadolu’nun büyük bir kısmında görülür.

• Bitki örtüsü bozkırdır. 

• Humus bakımından biraz zengindir. Tahıl tarımına ve küçükbaş hayvancılığa elverişlidir.

d. Çernezyomlar

• Kars, Ardahan ve Erzurum platolarında çernezyomlar görülür.

• Bitki örtüsü yazın yeşil kalan çayırlardır. 

• Humus bakımından zengin ve koyu renklidir.

• Çernezyom görülen yerler büyükbaş hayvancılık için elverişlidir.

2. AZONAL TOPRAKLAR

1. alüvyal topraklar

• Ovalar, vadi tabanları ve deltalarda karşımıza çıkar

• Horizonları gelişmemiştir.

• Çukurova, Göksu, Menemen, Çarşamba ve Bafra deltaları ile Küçük Menderes, Büyük Menderes, Gediz, Bakırçay, Bursa, Adapazarı, Düzce, Erbaa, Niksar, Erzincan, Erzurum, Iğdır, Elazığ, Malatya ve Muş ovaları alüvyal toprak görülen yerlerdir.

• Mineral bakımından zengin ve verimli topraklardır.

2. kolüvyal topraklar

• Dağların eteklerinde, yamaçlardan taşınan materyallerin üzerinde oluşur.

• Tarıma elverişli değildir.

3. Litosoller

• Bitki örtüsünden yoksun olan bu yamaçlarda ince materyaller taşındığından geriye iri materyaller kalmaktadır. Bu nedenle litosoller, taşlı topraklar olarak da adlandırılır.

4. Regosoller

• Kum boyutundaki volkanik malzeme ve akarsuların oluşturduğu kumlu depolar üzerinde oluşan topraklardır.

3. İNTRAZONAL TOPRAKLAR

1. Rendzinalar

• Yumuşak kireç taşları üzerinde oluşan topraklardır. 

• Türkiye’de daha çok Akdeniz’in batısı, Trakya, Ege ve Güney Marmara’da görülür. 

• Tahıl üretimi için elverişlidir.

2. Vertisoller

• Killi, kireçli, marnlı depolara bağlı olarak meydana gelen toprak tipidir.

• Ergene Havzası, Bursa ile Karacabey arası, Muş Ovası ve Konya Havzası’nın bazı kesimlerinde görülür.

• Dönen topraklar da denen vertisollere Trakya’da “kara kepir” denir.

3. Halomorfik Topraklar

• Konya Havzası’nda, Erzurum Ovası’nın bazı kesimlerinde, Küçük Menderes ve Büyük Menderes deltalarının denize yakın olan kesimlerinde rastlanır.

• Tarıma elverişsizdir.

4. Hidromorfik Topraklar

• Taban suyu seviyesinin yüzeye yakın olduğu yerlerde görülür. ( Göl Kenarları)

• Tarıma elverişsizdir.

TÜRKİYE’DE TOPRAK KULLANIMI

• Ülkemizdeki topraklar,tarım, ormancılık, çayır, mera, yerleşme, turizm ve sanayi ham maddesi gibi birçok alanda kullanılmaktadır.

• Türkiye’nin arazi varlığının %31,1’i tarım alanı, %18,6’sı mera, %27,6’sı orman alanı %21,3’ü ise diğer amaçlarla kullanılmaktadır

1. Tarım ve Hayvancılık

• Türkiye topraklarının yaklaşık 1/3’ü tarım alanı olarak kullanılmaktadır.

TÜRKİYE’DE TARIMDA TOPRAK KULLANIMI
TOPRAĞIN TÜRÜ	KULLANIM ŞEKLİ
Kahverengi orman toprakları	Çay, fındık, mısır ve tütün tarımı,büyükbaş hayvancılık
Kahverengi ve kestane rengi bozkır toprakları	Buğday, arpa, mercimek, baklagiller, şeker pancarı tarımı ile küçükbaş hayvancılık
Kırmızı renkli akdeniz toprakları ( Terra Rossa)	Turunçgil, yer fıstığı, pamuk, zeytin, çeşitli sebzeler ve meyveler + küçükbaş hayvancılık
Çernezyomlar	Büyükbaş hayvancılık
Alüvyal topraklar	Sanayi ürünleri ve sebze üretimi

2. Ormancılık

• Topraklarımızın %27,6’sını orman alanları oluşturmaktadır.

• Ormanlarımızdaki  toprak yapısına bakınca kahverengi orman toprakları ve kırmızı topraklar yaygındır diyebiliriz.

• Orman Ana Ürünleri: tomruk, maden direği, sanayi odunu, lif ve yongadır. 

• Orman yan ürünleri:  reçine, sığla yağı, meşe palamudu ve çam kozalağıdır.

• Ormanlardan doğrudan yararlanma ağaç, ot, çiçek ve bunların yan ürünlerinden yararlanma şeklindedir. 

• Ağaçtan: Mobilyacılık, Kağıt, inşaat, kimya, boya ve kozmetik sanayiinde yararlanılır.  ( Yakacak odun da ormandan elde edilir.) 

• Ormanlar dinlenme alanı olarak, erozyonu önlemede, havayı temizlemede, birçok canlıya ev sahipliği yapmakta etkilidir.

3.      Toprağın Sanayide Kullanılması

• Toprak Neolitik Dönemden beri hammadde olarak kullanılmıştır.

• O dönemde topraktan yapılan çanak çömlekler arkeolojik kazılarda karşımıza çıkmaktadır. 

• Günümüzde hala topraktan çanak çömlek ve tuğla yapılmaktadır.

• Çimento sanayisinin hammaddesi topraktır. ( İç Anadolu-Ege ve Marmara)

• Seramik sanayisinin hammaddesi de topraktır. ( Çanakkale, İstanbul, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Uşak, İzmir, Aydın ve Yozgat ) 

4.      Türkiye’de Toprak Erozyonu

• Türkiye, erozyonun şiddetli olduğu ülkelerdendir.

• Ülkemizde daha çok su erozyonu etkilidir.

• Ülkemizde erozyonun çok olmasının başlıca nedenleri yer şekilleri, bitki örtüsü ve iklimdir.

• Tarım alanlarımızın yaklaşık 3/4’ünde erozyon gerçekleşmektedir.

• Tarlaların eğim yönünde sürülmesi, çok eğimli yamaçların tarıma açılması, nadas uygulaması, hayvanların meralarda aşırı otlatılması ve bitki örtüsünün tahrip edilmesi erozyonu artıran başlıca etmenlerdir.