10.SINIFLAR COĞRAFYA DERSİ ( TÜRKİYE'DE DIŞ KUVVETLER )

 

TÜRKİYE’DE DIŞ KUVVETLER

1. AKARSULARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

YERŞEKLİ	TÜRKİYE’DE GÖRÜLDÜĞÜ YERLER
KIRGIBAYIR	Kapadokya yöresi, Mut ve Ankara çevresi
PERİBACALARI	Ürgüp ve Göreme çevresi ile Uşak yakınları
ÇENTİK VADİ	Ülkemizdeki dağlık alanlarda
TABANLI VADİ	Ege kıyıları, Sakarya, Yeşilırmak ve Kızılırmak
BOĞAZ VADİ	Yeşilırmak, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Akdeniz
KANYON VADİ	Köprülü Kanyon (Antalya), Güver Kanyonu (Antalya), Saklıkent (Muğla), Göksu Kanyonu (Mersin), Kelebekler Vadisi (Muğla), Yazılı Kanyon (Isparta) ve Karacehennem Boğazı (Kastamonu)
MENDERES	Büyük Menderes ve Küçük Menderes nehirleri
DEV KAZANI	Tortum (Erzurum), Kırkmerdiven (Tunceli), Çır (Bingöl), Sarıkayalar (Bayburt), Ilısu (Mersin), Düden ve Kurşunlu (Antalya)
PLATOLAR	Obruk, Taşeli, Gaziantep, Ardahan ve Çatalca-Kocaeli
IRMAK ADALARI	Akarsu yatağında eğimin azaldığı yerlerde görülür.
BİRİKİNTİ YELPAZESİ	Eskişehir’in İnönü ilçesinin bir kısmı birikinti yelpazesinin üzerine kurulmuştur.
DELTALAR	Çukurova, Göksu, Menemen, Bafra ve Çarşamba

2. KARSTİK ŞEKİLLER

• Türkiye’de Karstik şekillere genellikle Akdeniz Bölgesinde ( Toroslar’da ) rastlanır. 

• Akdeniz bölgesindeki Karstik arazilerin ve Konya’daki karstik arazilerin Kalker ( Kireç taşı ) üzerinde olduğu görülür. 

• Sivas, Çankırı ve Kayseri çevresinde de Karstik araziler vardır. 

• Bu şehirlerdeki arazilerin ise Jips ( Alçı taşı ) üzerinde oluştuğu görülmektedir. 

KARSTİK ŞEKİL	TÜRKİYE’DE GÖRÜLDÜĞÜ YERLER
LAPYA	Toroslar, Konya,  Sivas, Çankırı ve Kayseri
DÜDEN	Batı Toroslar ve İç Anadolu
DOLİN	Toroslar
UVALA	Karaman’ın güneyinde, Mut’un kuzeydoğusunda yer alan Aksıfat Platosu’nda ve Göller Yöresi’nde
POLYE	Kestel, Çeltikçi, Gembos, Bozova, Bademağacı, Korkuteli, Elmalı, Avlan ve Muğla polyeleri.
OBRUK	Kızören, Timraş, Kuruobruk, Çıralıdeniz, Suluobruk, Meyil obruğu ile Silifke’deki Cennet ve Cehennem obrukları.
MAĞARALAR	Damlataş, Dim (Alanya), Narlıkuyu (Mersin), Karain (Antalya), İnsuyu (Burdur), Yarımburgaz (İstanbul), Ballıca (Tokat) ve Karaca (Gümüşhane)
TRAVERTENLER	Denizli ( Pamukkale ve Karahayıt ) , Antalya,       Sivas  ( Altınkale )

3. RÜZGÂRLARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

• Ülkemizde rüzgârın oluşturduğu başlıca yer şekli kumullardır. 

• Çünkü Türkiye’de çöl yoktur.

•  İç Anadolu’da Konya Ovası’nın bir kısmı, Güneydoğu Anadolu’nun güneyi ve kıyılardaki kumsallar, rüzgâr erozyonunun etkili olduğu başlıca yerlerdir.

• Konya Karapınar, Patara plajı, Çukurova, Göksu, Küçük menderes, Çarşamba, Bafra ve Sakarya deltaları ile Kilyos ve Şile, kıyı kumullarının görüldüğü yerlerin başlıcalarıdır. 

4. BUZULLARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ 

• Kaçkarlar, Ağrı Dağı, Süphan Dağı, Buzul Dağı, Sat Dağı, Erciyes, Aladağlar ve Bolkar dağları, üzerinde buzulların bulunduğu başlıca yerlerdir.

• Ağrı dağında Takke buzulu diğer dağlarımızda Sirk Buzulu görülür.

• Türkiye’de buzul vadilerine, sirk buzullarına, Hörgüç kayalara ve moren depolarına rastlanır. ( 2200 m’nin üstündeki yerlerde ) 

5. TÜRKİYE’DE KIYI ŞEKİLLERİ

• Türkiye’nin toplam kıyı uzunluğu 8333 km’dir.  

• Bu yüzden birçok kıyı oluşuna rastlamak mümkündür. 

• Ülkemizde gelgit genliği az olduğu için en önemli şekillendiriciler Dalga ve akıntılardır. 

YERŞEKLİ	GÖRÜLDÜĞÜ YERLER
FALEZ	Akdeniz ve Karadeniz kıyıları
KIYI OKLARI	Kıyı derinliğinin az olduğu yerlerde görülür.
LAGÜN	Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Durusu gölleri
TOMBOLO	Kapıdağı Yarımadası ve Sinop

6. TÜRKİYE’DE KIYI TİPLERİ

KIYI TİPİ	GÖRÜLDÜĞÜ YERLER
BOYUNA	Karadeniz ve Akdeniz
ENİNE	Edremit ile Kuşadası arası
RİA TİPİ	Güneybatı Ege, Çanakkale ve İstanbul boğazları
DALMAÇYA	Finike ile Kaş arası

7. TÜRKİYE’DE EROZYON

• Toprak örtüsünün dış güçler tarafından taşınmasına Erozyon denir. 

• Türkiye’de önemli sorunlardan biridir.

8. TÜRKİYE’DE HEYELAN

• Heyelan; kayaların, ayrışmış materyallerin ve toprağın eğim doğrultusunda yer değiştirmesine verilen addır.

• Doğu Karadeniz, Türkiye’de heyelan olaylarının en çok yaşandığı yerdir.