COĞRAFİ KONUM
Dünya üzerinde bir yerin tam olarak nerede olduğunu bulabilmek için Meridyen ve Paralel denilen hayali çizgiler kullanılır. Paralel ve meridyenlerle yer bulmaya Coğrafi Koordinat Sistemi adı verilir.
COĞRAFİ KONUM: Herhangi bir noktanın veya bölgenin Dünya üzerinde bulunduğu yere coğrafi konum denir.
MUTLAK ( MATEMATİK KONUM ) : Dünya üzerindeki bir noktanın, başlangıç paraleli olan Ekvator’a ve başlangıç meridyeni olan Greenwich meridyenine göre yerine mutlak konum denir. Mutlak konumun temel elemanları paralel ve meridyenlerdir.
PARALELLER: İki kutup noktasının tam ortasındaki yerleri bir çizgide birleştirerek Ekvator’u elde ederiz. Ekvator’a birer derecelik açılarla çizilen hayali çizgilere ise Paralel Daireleri adı verilir.
Ekvator başlangıç paraleli olarak kabul edilir. Ekvator’un kuzeyinde 90, güneyinde 90 olmak üzere toplam 180 paralel dairesi vardır.
En uzun paralel dairesi Ekvator’dur. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralel dairelerinin boyları kısalır.
Aynı meridyen üzerinde iki paralel arası mesafe 111 km’dir. Ekvator’un kuzeyindekilere kuzey paralelleri, güneyindekileri ise güney paralelleri denir. Ekvatorun kuzeyine Kuzey Yarım Küre; güneyine ise Güney Yarım Küre adı verilir.
ENLEM:
Dünya üzerindeki herhangi bir nokta ile Ekvator arasındaki yayın, açı cinsinden değerine ( derece, dakika ve saniye ) enlem denir.
Örneğin Topkapı sarayının enlem değeri 41° 00' 47'' kuzeydir.
Ekvator ile dönenceler arasındaki enlemlere alçak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri arasındakilere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları arasındakilere ise yüksek enlemler denilmektedir.
Güneş ışınlarının geliş açısı, sıcaklık dağılışları, iklim ve toprak tipleri, bitki türleri, tarım ürünleri ve denizlerin tuzluluk oranları enlemden etkilenir. Ayrıca enlem; tarım, orman, kalıcı kar (toktağan kar) ve yerleşmenin sınırını da belirler.
MERİDYENLER:
Kutup noktalarını birleştirdiği varsayılan, paralelleri dik kesen yaylara veya yarım çemberlere meridyen denir.
Başlangıç meridyeni 0 derece Greenwich meridyenidir.
Greenwich’in doğusunda 180; batısında 180 olmak üzere toplam 360 meridyen yayı bulunur.
Doğusundakilere Doğu Meridyenleri, Batısındakilere ise Batı Meridyenleri denir.
Meridyenler kuzey-güney doğrultusunda uzanır ve kutup noktalarında birleşir. Bu nedenle Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe meridyenler arasındaki uzaklık azalır.
Bütün meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir. Ayrıca meridyenler, bir paralel üzerinde birbirlerinden eşit uzaklıkta bulunur. Her meridyenin karşıtı bir meridyen vardır. Bir meridyen yayını tam çembere tamamlayan karşısındaki meridyen yayına antimeridyen denir
Dünya üzerindeki bütün noktalar 24 saatte 360° dönüş yapar. Bu yüzden iki meridyen arasında 4 dakikalık zaman farkı vardır.
Aynı meridyen üzerindeki noktalarda yerel saat aynıdır.
doğudaki meridyenlerde yerel saat, batıdakilerden ileridedir
4. Boylam:
Bir yerin başlangıç meridyenine olan uzaklığının derece, dakika ve saniye cinsinden değerine boylam denir.
Örneğin Topkapı sarayının boylam değeri 28° 59' 02'' doğudur.
b. Göreceli Konum ( ÖZEL KONUM)
Bir yerin enlem ve boylam kullanılmadan ifade edilen özellikleri göreceli konumunu verir. Örneğin İstanbul ve Çanakkale boğazlarının Türkiye’nin özel konumunu oluşturması gibi.
COĞRAFİ KOORDİNAT SİSTEMİNİN ZAMANA AİT ÖZELLİKLERİ
1. YEREL SAATLER
Bir yerde güneşin doğuş ve batışına göre belirlenen saate yerel saat denir.
Aynı meridyen üzerindeki yerlerin yerel saatleri aynı kabul edilir.
Dünya batıdan doğuya doğru döndüğünden Doğu’da güneş erken doğar ve erken batar. Doğu’da yerel saat ileridir.
Yerel saat genellikle namaz,iftar, imsak gibi ibadetlerle ilgili saatlerin tespitinde kullanılır.
Yerel Saat Hesaplamaları:
Meridyenler yardımıyla yerel saat hesaplamaları yapılabilir.
1- Yerel saat farkı bulunacak iki merkez arasında kaç meridyenlik bir fark olduğu bulunur. Bunu bulurken aynı ya da farklı yarım kürelerde olup olmadığı önemlidir.
Örneğin;
45° doğu meridyeni ile 30° doğu meridyeni arasında kaç °’lik fark olduğunu bulalım.
( İkisi de doğu meridyeni olduğundan 45-30 = 15 meridyenlik fark olur)
45° Doğu meridyeni ile 30° Batı meridyeni arasında ise; ( Biri doğu biri batı olduğu için farklı yarım kürelerdeler) 45+30=75°’lik boylam farkı bulunur.
2- Bulunan boylam farkı 4 dakika ile çarpılır ve zaman farkı bulunur. Örneğin;
15X4= 60 dakika
75X4=300 dakika gibi
3- Soruda istenilen yer Doğuda ise eklenir; Batıda ise çıkarılır ve soru bitirilir.
2. ULUSAL (ORTAK) SAAT :
Bir meridyenin yerel saatinin seçilerek tüm ülke için ortak kullanılmasına ULUSAL (ORTAK) SAAT adı verilir. Doğu-Batı yönünde genişliği fazla olan ülkelerde aynı anda birden fazla ortak saat kullanılır. ( Kanada, Abd, Rusya, Çin ) Doğu-batı yönünde genişliği az olan ülkelerde ise tek ortak saat kullanılır. Türkiye’de ise 45° Doğu boylamındaki Iğdır’ın yerel saati ortak saat olarak kullanılmaktadır.
3. ULUSLARARASI SAAT DİLİMLERİ
Ülkeler arası ilişkilerde zaman farkından dolayı meydana gelebilecek sorunları çözmek için ULUSLARARASI SAAT DİLİMLERİ düzenlenmiştir. Bu düzenleme yapılırken dünya 15 boylamlık 24 saat dilimine ayrılmıştır. Uluslararası saat dilimlerine baktığımızda çizgilerin düz olmadığı yerler görürüz. Bu durumun nedeni ülke sınırlarına uygun çizilmesidir.
4. TARİH DEĞİŞTİRME ÇİZGİSİ
180° meridyeni tarih değiştirme çizgisi olarak adlandırılır. Bu meridyenin doğusu ile batısı arasında bir günlük zaman farkı vardır. Tarih değiştirme çizgisinin zikzaklı olmasının nedeni ülke sınırlarına uygun çizilmiş olmasıdır.
TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU
Türkiye 26°–45° doğu meridyenleri ile 36°–42° kuzey paralelleri arasında yer alır. Bu durumda Türkiye Kuzey Yarım Kürede orta kuşakta yer alır.
Türkiye’nin güneyi ile kuzeyi arasında 6 paralel (36–42) bulunur. Bu da 6 X 111= 666 km’dir.
Türkiye’nin en batısı ile en doğusu arasında ise 19 meridyen (26–45) vardır. Bu özellik, ülkemizin en batısı ile en doğusu arasında 76 dakikalık (19 x 4) zaman farkı oluşturur.
Ülkemiz +2 ve +3. saat dilimlerini kullanır.
TÜRKİYE’NİN GÖRECELİ KONUMU
Türkiye Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı yerde bulunur.
Türkiye’nin Asya kıtasında bulunan topraklarına Anadolu, Avrupa kıtasında bulunan topraklarına ise Trakya adı verilir.
İstanbul ve Çanakkale boğazlarıyla Karadeniz’i diğer denizlere bağlar.
Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır.
Türkiye, ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir. Yükselti batısından doğusuna doğru artar. Sıcaklık aynı yönde azalır.
Dağların denize paralel uzandığı yerlerde deniz iklimi iç kesimlere ulaşamaz.
Kuzey güney yönünde aynı sebepten ulaşım zordur.
Türkiye, Avrupa’da Yunanistan ve Bulgaristan; Asya’da Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan Nahçıvan, İran, Irak ve Suriye ile komşudur.
En uzun kara sınırımız Suriye (877 km), en kısa kara sınırımız ise Azerbaycan Nahçıvan’ladır (18 km).
Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizin toplam kıyı uzunluğu 7536 km’dir. Girinti çıkıntısı fazla olduğu için en uzun kıyı uzunluğu Ege Denizi’ndedir.
Türkiye zengin yer altı kaynaklarına ve yer üstü sularına sahiptir.
Ayrıca ülkemiz zengin petrol ve doğal gaz yataklarına sahip Orta Doğu ülkeleriyle petrol ve doğal gaza yoğun olarak ihtiyaç duyan Avrupa ülkeleri arasındaki enerji taşımacılığında önemli bir rol oynar.
ÇOKKKKKKKKKKK UZUNNNNNNNNNN
YanıtlaSil